موزيك

اين اسموتي خوشمزه براي صبحانه، ناهار، و يا يك ميان وعده كساني كه به فكر وزنشان هستند ايده آل است ، ميزان كالري و مواد غذايي موجود در آن محاسبه شده است . به جاي خوردن غذاهاي ناسالم از اسموتي ها استفاده كنيد تا هم ويتامين ها و مواد مغذي مورد نياز بدنتان را تامين كنيد و هم وزن كم كنيد .

اگر شما هم به دنبال اين هستيدكه شكمتان را كوچك كنيد، اين اسموتي ميوه خوشمزه پر از MUFA ، براي كاهش وزن و داشتن شكمي صاف به شما كمك خواهد كرد! MUFA ها مواد اصلي رژيم غذايي شكم تخت هستند كه به طور خاص چربي شكمي را هدف قرار مي دهند .

اسموتي توت فرنگي

مواد لازم:
شير بدون چربي يك پيمانه
توت فرنگي منجمد يك پيمانه
روغن دانه كتان 2 قاشق

طرزتهيه:
شيربدون چربي وتوت فرنگي را با مخلوط كن خوب مخلوط كنيد ، داخل ليواني بريزيد.سپس با روغن دانه كتان بهم بزنيد.

تركيبات غذايي:
كالري 216
پروتيين 9g
كربوهيدرات 26g
فيبر 3g
قند 19g
چربي 9.5g
چربي اشباع شده 1g
سديم 106mg

مواد لازم:

طرز تهيه :
روي پوست ران جوجه به فواصل يك سانتيمتر از هم با چاقو شيارهايي بزنيد بطوريكه تا حدودي روي گوشت آن نيز برش نازكي بخورد , روغن را در ماهيتابه گرم كرده و دو طرف مرغها را سرخ كنيد , مخلوط سس سويا , شكر و آبليمو را افزوده و بهم بزنيد تا مرغ به سس آغشته شود , با چاقوي تيزي مرغ را از جاي شيارها كاملا ببريد و با برشهاي كدو سرخ شده سرو نماييد .
طرز تهيه برشهاي كدو :
كدو را بصورت مورب خرد كنيد , روغن را در ماهيتابه گرم كرده و كدوها را روي شعله زياد در ان سرخ كنيد تا ترد شوند سپس مخلوط رب گوجه , آبليمو و شكر را بيافزاييد و بهم بزنيد .

سيب زميني هاي شسته شده را پوست كنيد و آن ها را به صورت خلالي خرد كنيد.

مواد لازم:

سيب زميني: ۲عدد

روغن گياهي: يك قاشق غذاخوري

پودر سير: يك چهارم قاشق چاي خوري

برگ رزماري خشك و پودر شده: يك قاشق چاي خوري

نمك و فلفل سياه: به ميزان لازم

طرز تهيه:

فر را روي ۲۳۰ درجه سانتي گراد تنظيم كنيد.

سيب زميني هاي شسته شده را پوست كنيد و آن ها را به صورت خلالي خرد كنيد.

خلال هاي سيب زميني را در آب گرم به همراه كمي آب ليموي تازه به مدت ۵ تا ۱۰ دقيقه بريزيد و سپس آن را روي دستمال آشپزخانه پهن كنيد تا آب آن كاملاً گرفته شود.

در ظرف مناسب، سيب زميني را همراه روغن گياهي، پودر سير و رزماري مخلوط كنيد به حدي كه سيب زميني ها با مواد كاملاً پوشيده شود. سپس آن را روي ظرف مناسب بريزيد و كاملاً پخش و با كمي نمك و فلفل مزه دار كنيد.

سيني فر را به مدت ۳۰ دقيقه در فر قرار دهيد تا سيب زميني ها طلايي شود طي فرآيند پخته شدن، سيب زميني ها را دو تا ۳ بار بچرخانيد تا كاملاً پخته شود.

مواد لازم:

طرز تهيه :
ارد را با اب خمير كرده با دست به صورت ورقه هاي نازك در اوريد . بعد گوشت را خرد كرده و در مقدار كمي روغن تفت دهيد. هويج پياز پيازچه را به قطعات ريز خرد كرده و به همان حالت خام با گوشت مخلوط كنيد .ورقه هاي خمير را روي تخته گذاشته مقداري از مخلوط را روي ان ريخته و به شكل صدف ان را ببنديد

بعد صدف ها را مي توانيم به چهار حالت بپزيم:

۱- به صورت بخار-پز
۲- سرخ كردن با روغن كم
۳- سرخ كردن با روغن زياد
۴- به صورت سوپ

اگر موهايتان خشك، شكننده و ضعيف است اين نوشيدني خارق العاده را امتحان كنيد حتما ظاهر موهايتان را بهبود خواهد بخشيد.اين نوشيدني موها را آبرساني مي كند و رشد آنها را تسهيل مي كند.

لوبيا قرمز كه بخش اصلي دستورالعمل است حاوي بيوتين مي باشد كه براي پوست و مو عالي است. اين نوشيدني كمتر از 400 كالري داشته و تقريبا 20 گرم پروتئين دارد.

مواد لازم:

• 85 گرم ماست چكيده وانيلي بدون چربي
• 1 فنجان (250ميلي ليتر) برگ اسفناج كوچك و تازه
• نصف فنجان بلوبري يخ زده
• نصف فنجان انبه يخ زده
• 1 عددكيوي پوست كنده
• يك چهارم فنجان لوبيا قرمز
• يك هشتم فنجان گردو
• 1 قاشق غذاخوري دانه كتان
• سه چهارم فنجان آب سرد

طرز تهيه:

1. همه محتويات را در مخلوط كن بريزيد و هم بزنيد تا مخلوط يكنواخت و مايعي را داشته باشيد. بعد از مخلوط شدن سريعا بنوشيد.

2. اگر اين اسموتي را به طور مرتب مصرف كنيد موهاي قوي، سالم و زيبايي خواهيد داشت.

خواص انبه

1) انبه بسيار مقوي بوده و تقويت كننده بدن است .

2) انبه تقويت كننده قواي جنسي است .

3) رنگ صورت را درخشان مي كند .

4) دهان را خوشبو مي كند .

5) ادرار آور است .

6) يبوست را برطرف مي كند .

7) انبه داراي مقدر زيادي اسيد گاليك است . بنبراين سيستم هضم را ضد عفوني و تميز مي كند .

8) انبه تميز كننده خون مي باشد .

9) خوردن انبه بوي بد بدن را از بين مي برد .

10) انبه حرارت بدن را كاهش مي دهد و تب را پائين مي آرود .

امام علي (ع) : هشت كس اگر اهانت ديدند ديگري را ملامت نكنند : آنكه بي دعوت بر سفره اي حاضر شود. آنكه بر صاحب خانه حكم كند يا دستور دهد.كسيكه از دشمنان خير خواهد .كسيكه از لئيمان كرم طلبد.آنكه بدون اجازه وارد سخن محرمانه مردم شود. توهين كننده به پادشاهان . شركت كننده در مجلسي كه اهلش نيست . و آنكه براي كسي سخن گويد كه گوش نمي كند . كتاب نصايح

امام علي (ع) : روزي امير المومنين (ع) خدمت حضرت محمد (ص) شرفياب شد پيغمبر پرسيد : در چه حالي هستي ابوالحسن ؟ عرض كرد : در حاليكه هشت طلبكار دارم : خدا واجبات طلب مي كند . شما سنت از من مي خواهيد . نويسندگان عمل راستگوئي . فرشته مرگ از من روح مي خواهد . خانواده از من غذا مي خواهد . شيطان از من گناه مي خواهد . نفس از من لذت مي خواهد . و دنيا تمايل و رغبت . كتاب نصايح

امام علي (ع) : به علي (ع) گفته شد كه آيا شما عقيده داريد شراب خواري بدتر از زنا و دزدي است فرمود : بله سپس استدلال كرد كه شارب الخمر وقتي شراب مي خورد و مست مي شود زنا مي كند به سرقت دست مي زند و آدم مي كشد و فريضه نماز را ترك مي كند. گفتار فلسفي جوان جلد 2صفحه 488

امام علي (ع):در نامه خود به برخي از استاندارانش مي فرمود:قلمهاي خود را نازك بتراشيد و سطرها را به هم نزديك كنيد و زيادي كلمات را حذف كنيد و در آوردن معاني صرفه جويي كنيد و از زياده روي بپرهيزيد كه اموال مسلمين تاب و تحمل زياده روي را ندارد . الحياة جلد 2 صفحه 197

امام علي (ع):همانا دين خدا به وسيله اشخاص و مردان سرشناس شناخته نمي شود بلكه به نشانه ها و آيات الهي شناخته مي گردد بنابراين دستورات و نشانه هاي حق را بشناس تا در شناخت صاحبان حق گمراه نشوي. گفتار دلنشين صفحه 68

امام علي (ع):چه خوب است كه تمام صحبتها و سخنان شما ذكر خدا و قرائت قرآن باشد كه چون از پيامبر پرسيدند:در نزد خدا كدام عمل برتر است؟ فرمودند: قرائت قرآن و اينكه در حالي بميري كه زبانت به ذكر خدا مشغول باشد. الحياه جلد 2 صفحه 113

امام علي (ع) : هشت كس اگر اهانت ديدند ديگري را ملامت نكنند : آنكه بي دعوت بر سفره اي حاضر شود. آنكه بر صاحب خانه حكم كند يا دستور دهد.كسيكه از دشمنان خير خواهد .كسيكه از لئيمان كرم طلبد.آنكه بدون اجازه وارد سخن محرمانه مردم شود. توهين كننده به پادشاهان . شركت كننده در مجلسي كه اهلش نيست . و آنكه براي كسي سخن گويد كه گوش نمي كند . كتاب نصايح

امام علي (ع) : روزي امير المومنين (ع) خدمت حضرت محمد (ص) شرفياب شد پيغمبر پرسيد : در چه حالي هستي ابوالحسن ؟ عرض كرد : در حاليكه هشت طلبكار دارم : خدا واجبات طلب مي كند . شما سنت از من مي خواهيد . نويسندگان عمل راستگوئي . فرشته مرگ از من روح مي خواهد . خانواده از من غذا مي خواهد . شيطان از من گناه مي خواهد . نفس از من لذت مي خواهد . و دنيا تمايل و رغبت . كتاب نصايح

امام علي (ع) : به علي (ع) گفته شد كه آيا شما عقيده داريد شراب خواري بدتر از زنا و دزدي است فرمود : بله سپس استدلال كرد كه شارب الخمر وقتي شراب مي خورد و مست مي شود زنا مي كند به سرقت دست مي زند و آدم مي كشد و فريضه نماز را ترك مي كند. گفتار فلسفي جوان جلد 2صفحه 488

امام علي (ع):در نامه خود به برخي از استاندارانش مي فرمود:قلمهاي خود را نازك بتراشيد و سطرها را به هم نزديك كنيد و زيادي كلمات را حذف كنيد و در آوردن معاني صرفه جويي كنيد و از زياده روي بپرهيزيد كه اموال مسلمين تاب و تحمل زياده روي را ندارد . الحياة جلد 2 صفحه 197

امام علي (ع):همانا دين خدا به وسيله اشخاص و مردان سرشناس شناخته نمي شود بلكه به نشانه ها و آيات الهي شناخته مي گردد بنابراين دستورات و نشانه هاي حق را بشناس تا در شناخت صاحبان حق گمراه نشوي. گفتار دلنشين صفحه 68

امام علي (ع):چه خوب است كه تمام صحبتها و سخنان شما ذكر خدا و قرائت قرآن باشد كه چون از پيامبر پرسيدند:در نزد خدا كدام عمل برتر است؟ فرمودند: قرائت قرآن و اينكه در حالي بميري كه زبانت به ذكر خدا مشغول باشد. الحياه جلد 2 صفحه 113

امام علي (ع):عبور امام (ع)به مردي افتاد كه سخنان بيهوده بسيار مي گفت.امام (ع)در كنار مرد ايستاد و فرمود :اي مرد تو با اين گفتار زيادت توسط فرشتگان محافظ اعمال نامه اي را براي پروردگار املاء مي كني پس سخني بگو كه سودت برساند نه كه زيانت دهد. آثار الصادقين جلد 9 صفحه 25

امام علي (ع):سعي و كوشش نما كه خداوند تو را در حال نافرماني اش و ارتكاب گناه نبيند و بكوش كه خداوند تو را در حال انجام طاعت خود مشاهده كند كه اگر اين گونه نباشي از زيانكاران خواهي بود. وسائل الشيعه جلد 15 صفحه 79

امام علي (ع) :همانا خداي تعالي خطاب به فرزند آدم مي فرمايد :اي پسر آدم هرگاه چشمان تو با تو در ديدن حرام منازعه كند براي رفع آن دو پلك قرار دادم كه آنها را در هنگام مشاهده حرام در هم كني و حرام را مشاهده نكني و اگر زبانت با تو در مورد صحبت از محرمات منازعه كرد دو لب برايت قرار دادم آنها را روي هم ببند و سخن حرام مگو. وسائل الشيعه جلد 15صفحه 90

امام علي (ع):نتيجه دوستي با اشرار جذب بدي و شر است مانند باد كه از گذر گاه متعفن مي گذرد با خود بوي تعفن مي آورد و نتيجه دوستي با نيكان جذب خير و نيكي است همچون باد كه از محل خوشبو و عطر داري كه مي گذرد با خود بوي خوش مي آورد. مستدرك الوسائل جلد 2 صفحه 64

امام علي (ع):خدا را فرشته اي است كه هر روز بانگ مي زند بزاييد براي مردن و فراهم آوريد براي نابود شدن و بسازيد براي ويران گشتن.نهج البلاغه حكمت 132

امام علي (ع):اي مردم در كسب اعمال نيكو و خير بكوشيد و از فرا رسيدن مرگ ناگهاني بترسيد زيرا آنچه از مال و روزي كه از دستتان رفته اميد بازگشت آن وجود دارد اما عمر گذشته را نمي توان باز گرداند. نهج البلاغه خطبه 114

مولا علي (ع):هر چيزي كه انسان را از ياد خدا غافل كند (در شهوات فرو برد)آن در حكم قمار است. وسائل الشيعه جلد 12 صفحه 235

امام علي (ع) :به فرزندش امام حسين (ع)فرمود : پسر جانم هرسختي و بد حالي كه دنبالش بهشت باشد بدحالي نيست و هيچ خوشي و لذتي كه پآيانش جهنم باشد خوشي نيست بدان پسرم هر نعمتي و لذتي در دنيا در مقابل بهشت جهنم است و تمام بلاها و سختي هاي دنيا در مقابل جهنم عافيت است . تحف العقول صفحه 215

امام علي (ع) :خداوند چهار چيز را در چهار چيز مخفي نموده :1.رضاي خود را در طاعت ها پس هيچ عبادتي را كم نشماريد شايد همان مورد رضاي خدا باشد 2.غضبش را در گناهان پس هيچ گناهي را كوچك نشماريد شايد همان مورد غضب او باشد 3.استجابت خود را در دعاها پس هيچ دعايي را اندك مپنداريد شايد همان مستجاب باشد 4.ولي و دوست خود را در ميان بندگانش پس به هيچ بنده اي بي اعتنايي نكنيد شايد هم او ولي خدا باشد و شما نشناسيدش . تحف العقول صفحه 182

امام علي (ع) :خداوند به حضرت موسي وحي فرمود :اي موسي سفارش مرا در مورد چهار چيز بخاطر بسپار :1.تانفهميدي كه گناهانت را آمرزيده ام به گناه ديگري مپرداز 2.تا نداني گنج هاي خزائنم تمام شده غم روزي مخور 3.تانبيني ملك و پادشاهي من از دست رفته به ديگري اميد مبند 4.تا مرده شيطان را نبيني از مكرش ايمن مباش. نصايح صفحه 183

امام علي (ع) :كسي كه شش خصلت داشته باشد همه درهاي بهشت بر رويش گشوده است و تمام درهاي جهنم بر رويش بسته است :1.خدا را بشناسد و اطاعتش نمايد 2.شيطان را بشناسد و مخالفتش كند . 3. راه حق و اهلش را بشناسد و دنبالش برود 4.باطل و اهل آن را بشناسد و تركشان گويد .5.دنياي حرام را بشناسد و رهايش سازد 6.آخرت را بشناسد و طلبش كند . نصايح صفحه 248

امام علي (ع) :رياكار چهار نشانه دارد 1-هنگامي كه تنهاست در عبادت خدا و ذكرش خير تنبل و كسل است 2-در ميان مردم و جمع در عبادت خدا و اعمال خير كوشاست 3-چون از او تعريف كنند بيشتر كار مي كند 4-هرگاه از عمل او تمجيد و تعريفي نكنند كار خير را ترك كند. نصايح صفحه 187

امام علي (ع) :راستي اهل خير و شر را نميتوان تشخيص داد مگر به مردم اگر مي خواهي اهل خير را بشناسي كار خيري را شروع كن كساني كه آن كار را تاييد مي كنند و دنباله روي از آن ميكنند اهل خيرند و اگر مي خواهي شر و اهلش را بفهمي كار بدي را شروع كن همان كساني كه از آن پيروي مي كنند اهل شرند . تحف العقول صفحه 215

امام علي (ع) :مردي به امام (ع) عرض كرد سفارشي به من نماييد فرمود : سفارش من به تو اين است كه كار خير و نيك خود را هر قدر زياد هم باشد هرگز بسيار مشمار و گناه خود را هر قدر هم كم باشد اندك مشمار . تحف العقول صفحه 202

امام علي (ع) :همه خوبي ها در سه عمل جمع شده 1-نگاه كردن 2-سكوت نمودن 3-صحبت كردن اما هر ديدني كه در آن عبرت و پند آموزي نباشد بيجا و مهمل است و هر سكوتي كه در آن انديشيدن نباشد بيهوده است و هر سخن گفتني كه در آن ذكر و يادي از خدا نباشد بيهوده است . تحف العقول صفحه 210

امام علي (ع) :در سفارش خود به فرزندش امام حسين (ع) فرمودند :پسر جانم عافيت ده جزء است نه جزء آن در خاموشي است جز به ذكر خدا و يكي هم در ترك هم نشيني نابخردان . تحف العقول صفحه 145

امام علي (ع) :از امير المومنين (ع) سوال شد :دانشمند تر از همه مردم كيست :فرمود كسي كه سخن خير و حكمت را از هر شخصي كه شنيد قبول كند و آن را به معلومات و دانش خويش بيفزايد . خصال الصدوق صفحه 6

امام علي (ع) :هركس كه قرائت قرآن را وسيله اخاذي و گرفتن پول از مردم قرار دهد روز قيامت به محشر مي آيد در حالي كه گوشت صورتش ريخته و تنها استخوانهايش باقي مانده و به اين شكل آبرويش در نزد مردم مي رود . آثار الصادقين جلد (17) صفحه 321

امام علي (ع) : تا وقتي كه گرسنه نشدي اقدام به خوردن غذا مكن و وقتي به خوردن اقدام كردي قبل از آنكه كامل سير شوي دست از غذا خوردن بردار.غذا را با آرامش و خوب بجو تا هضم آن آسان شود و پيش از خوابيدن و به رختخواب رفتن به توالت برو و خود را تخليه كن چون اين سفارشات را به كار بندي از از پزشك بي نياز شوي. آثارالصادقين جلد 2 صفحه 387

امام علي (ع) :از پرخوري پرهيز كنيد زيرا هركه پرخوري كند دردهاي دروني اش بسيار گردد و خواب هاي فاسد و پريشان بيند و نيز موجب سنگدلي شخص و سبب كسالت و تنبلي در خواندن نماز ميشود . آثارالصادقين جلد 9 صفحه 970

امام علي (ع) :آن كس كه با بدان و شروران رفاقت كند همچون مسافر درياست كه اگر از غرق شدن سالم بماند از ترس و بيم سالم نمي ماند. آثارالصادقين جلد 10 صفحه 366

امام علي (ع) :در ميان گناهان چيزي سخت تر از پيروي شهوات نفساني و لذت نامشروع جنسي نيست پس فرمان نفس را در اين موارد نبريد تا شما را از ياد خداي تعالي باز ندارد . آثار الصادقين جلد 10 صفحه 114

امام علي (ع) : انسان عاقل بوسيله پنديات و اخلاقيات الهي اصلاح ميشود و اين حيوانات هستند كه جز از راه كتك و ضرب و شتم مطيع و فرمانبر نمي شوند. اخلاق فلسفي جلد 1 صفحه 131

امام علي (ع) :چون ديدي كه خداوند پياپي بر تو بلا فرستاد سپاس و شكر او را به جاي آور و چون ملاحظه كردي كه خداوند در پي گناهانت پي در پي به تو نعمت داد از مكر او با خودت بترس . آثار الصادقين جلد 13 صفحه 210

امام علي (ع) :راستي بزرگترين افسوس در روز قيامت حسرت و افسوس مردي است كه در نافرماني خداوند مالي بدست آورد و آنرا براي وارثين خود قرار دهد و شخص وارث آن مال را در راه فرمان خداي سبحان انفاق كند و به بهشت رود و مرد نخستين كه صاحب مال بود به سبب همان مال به دوزخ رود. آثارالصادقين جلد 2 صفحه 148

امام علي (ع) : هركه دوست دارد بدون ثروت غني شود و بر سلطه و قدرت عزت يابد و بدون فاميل و خويشاوند فزوني يابد بايد از ذلت معصيت خدا به سوي عزت طاعت او خارج شود . كه اگر اين طور شد همه آن مطالب را خواهد يافت. آثارالصادقين جلد 13 صفحه 251

امام علي (ع) : آن كس كه گفتار حكيمانه مومنان دانا را نشوند و از دانش علماي رباني بهره نگيرد رفته رفته عقلش مي ميرد. گفتار فلسفي جلد 1 صفحه 187

امام علي (ع) : در خاتمه تورات پنج جمله است كه دوست دارم هر روز بامداد آن را مطالعه كنم : 1. عالم بي عمل با شيطان برابر است 2. سلطان بي عدالت با فرعون برابر است 3. فقير طمعكاري كه در برابر توانگران خضوع كند با سگ همانند است 4.ثروتي كه از آن در امور خير سودي نبرند با سنگ و آجر يكسان است . 5 . زني كه بدون ضرورت و نياز از خانه بيرون رود با كنيز برابر است . نصايح صفحه 223

امام علي (ع) : به كودكان خود نماز را بياموزيد و چون به هشت سال رسند آنها را مسئول آن بدانيد و از آن باز خواستشان كنيد . تحف العقول صفحه 110

امام علي (ع) :از جمله حقوق استاد بر شاگر اين است كه چون بر او وارد شدي و گروهي نزد او بودند به همه سلام كن و او را به تحيت مخصوص گردان 2. در محضرش صحبت مكن و با دست اشاره نكن و مگو فلاني و فلاني بر خلاف نظر او چنين گفته اند 3 . از طولاني شدن مجلسش دلتنگ مشو زيرا مثل عالم مثل درخت خرماست بايد در انتظار آن باشي كه چيزي از آن بر تو فرو ريزد . اصول كافي جلد 1 صفحه 46

امام علي (ع) : هر سخن و گفتاري كه در آن ذكري از خدا نباشد لغو و باطل است و هرسكوتي كه در آن فكر و انديشه نباشد لهو و بيهوده است و هرنگاهي كه در آن عبرت گيري و پند نباشد بازي و بيهوده است . آثار الصادقين جلد 6 صفحه 291

امام علي (ع) :خداوند شش طايفه را به خاطر شش صفت ناپسند عذاب سختي ميكند : 1 . علماء را به خاطر حسادت 2. مالكان ثروت و سرمايه را به خاطر خودپسندي و تكبر 3. سلاطين و روسا را به خاطر ستم گري به مردم 4.اعراب را به خاطر تعصب و نژاد پرستي 5. كاسبان و تجار را به خاطر خيانت 6. وروستاييان را به خاطر ناداني و جهالت در يادگيري احكام و دستورات دين . تحف العقول صفحه 200

امام علي (ع) :آنچنان با مردم آميزش و رفت و آمد كنيد كه اگر مرديد برايتان بگريند و اگر مانديد شوق ديدار شما را داشته باشند . نهج البلاغه

امام علي (ع) : هيچ روزي بر فرزند آدم نمي گذرد مگر اينكه به او ميگويد من روز تازه اي هستم و درباره تو گواهي ميدهم در من كار نيك كن و عمل خير بجا آورد تا در روز قيامت به نفع ات گواهي دهم زيرا بعد از اين هرگز مرا نخواهي ديد. تفسير نمونه جلد 22 صفحه 41

امام علي (ع) :هركه زياد به كاري دست بزند به آن معروف مي شود كسي كه شوخي اش زياد گشت سبك ميگردد و هركه خنده اش فراوان شد هيبت و وقارش از بين ميرود . روضه كافي جلد 1 صفحه 30

امام علي (ع) : در نامه خود به امام حسن (ع) فرمودند : بپرهيز از غيرت كردن بي مورد و سخت گيري بيش از حد در مورد زنان زيرا اين كار زنان سالم را سوي گناه و خطا كاري سوق ميدهد. نهج البلاغه نامه 34

امام علي (ع) :هر يك از شما وقتي وارد خانه اي شد به اهل آن سلام نمايد و اگر كسي در خانه نبود باز هم سلام كند زيرا خداوند كه حاضر است و سوره قل هوالله را بخواند كه فقر را از خانه بيرون ببرد . تحف العقول صفحه 110

امام علي (ع) :خدا رحمت كند بنده اي را كه به دنبال علوم و معارف الهي مي رود و پنديات و مواعظ الهي را بشنود و حفظ نموده و عمل نمايد و مراقب احكام ديني و وظايف شرعي خود باشد و چون به كار خيري دعوت شد اجابت نمايد و چون به گناه و معصيت خدا رسيد اجتناب نمايد. طرائف الحكم جلد 1 صفحه 317

امام علي (ع) :از كساني مباش كه عيب ظاهري و واضح خود را نمي بيند ولي كوچكترين عيب ديگري برايش بزرگ است و نيز از كساني مباش كه گناه بسيار خويش را ناچيز مي شمارد و اندك گناه ديگري در چشمان او بسيار است. طرائف الحكم جلد 1 صفحه 353

امام علي (ع) :هركس نهال دوستي غذاهاي گوناگون را در نفس اش بنشاند ميوه آن بيماريهاي گوناگون است كه از آن درو كند. غررالحكم صفحه 794

امام علي (ع) :كسي كه به واسطه پيروي كور كورانه از مردم و همرنگ شدن با جماعت امري را انجام دهد كه نافرماني و معصيت خداست اصلا دين ندارد و مشرك است. طرائف الحكم جلد 1 صفحه 353

امام علي (ع) :كسي كه در انفاق نمودن و احسان به مردم يقين به جبران و عوض پروردگار دارد احساس و بخشش اش در راه خدا بيشتر خواهد شد چنانچه خداي متعال در سوره سباء آيه 38 فرمود : و خدا در وعده خود براي جبران احسان شما تخلف نمي ورزد. طرائف الحكم جلد1 صفحه 356

امام علي (ع) :خودخواهي و تكبر به هنگام رياست و حكمراني خواري و ذلت به هنگام بر كنار شدن از آن پست را در بر دارد. غررالحكم صفحه 64

امام علي (ع) : 1 .خودخواهي اساس نابودي است 2. فروتني و تواضع نردبان بزرگواري است 3. نگاه بد ديده بان فتنه ها و سختي هاست 4. اسرافكاري هم نشين فقر است 5. وفاداري قلعه سروري ميان مردم است و اطاعت از دستورات خدا سبب آبرومندي و عزت ميان مردم است. غررالحكم صفحه 66

امام علي (ع) :ستايش بي اندازه از شخص تكبر را در او پديد مي آورد و پستي را در شخص ستايش كننده به بار آورد و نكوهش بي اندازه درباره خطاي شخص كينه و دشمني را بين دو طرف بيشتر مي كند. غررالحكم صفحه 83

امام علي (ع) :هركس كه رفيق اهل معرفت و برادر ديني خود را از دست دهد مانند اين است كه شريفترين اعضاي بدنش را از دست داده است. غررالحكم صفحه 795

امام علي (ع) :كسي كه گناه و امر قبيحي را كه ديگري انجام داد نيكو شمارد مانند اين است كه آن كار زشت را انجام داده و در آن شركت داشته است. طرائف الحكم جلد 1 صفحه 341

امام علي (ع) :به خدا سوگند اگر همانند شتران بچه مرده بناليد و همچون كبوتران جفت از دست داده بانگ بر آوريد و همچون راهبان تارك دنيا زاري كنيد و در راه خدا از اموال و فرزندان خويش ببريد تا گناهي كه در نامه اعمالتان ثبت گشته و فرشتگان آن را ثبت نموده اند بخشوده شود در مقابل عذابي كه بابت آن گناه بر شما از آن ترسناكم اندك و كم است. نهج البلاغه خطبه 52

امام علي (ع) :گناهكار خنداني كه به گناه خود اعتراف دارد و شرمنده خداست از شخص عبادت كننده گرياني كه به عمل خود بر پروردگار مغرور گشته بهتر است. طرائف الحكم جلد 1 صفحه 364

امام علي (ع) :تباهي و فساد اخلاق انسان به سبب هم نشيني با مردم گمراه و بي دين است و اصلاح اخلاق انسان در معاشرت و دوستي با نيكان و صالحان مي باشد. طرائف الحكم جلد 1 صفحه 342

امام علي (ع) :روز بازپرسي و انتقامگيري شخص مظلوم از ظالم در محكمه عدل الهي بسيار سخت تر است از روز ستم شخص ظالم بر مظلوم. طرائف الحكم جلد 1 صفحه 341

امام علي (ع) :برترين پاسخ به ابله خاموشي و سكوت است و سخت ترين سرزنش و نكوهش خردمند و عاقل كنايه زدن به اوست. غررالحكم صفحه 71

امام علي (ع) :دورترين حالتي كه بنده از خدا دارد اين است كه تمام همت و توجهش به پر كردن شكمش و استفاده از شهوت جنسي اش باشد. خصال الصدوق صفحه 10

امام علي (ع) :سرگرم شدن به چيزهاي فاني و بيهوده كه ارزش آخرتي ندارد عمر گرانبها را تباه مي سازد و تفكر و انديشه در غير حكمت و پنديات الهي پيروي از هوي و هوس است. غررالحكم صفحه 77

امام علي (ع) :محبت و دوستي ما اهل بيت (ع) در سه جا براي شيعيانمان سودمند خواهد بود :1. هنگام نزول ملك الموت 2. هنگام وارد شدن دو ملك سوال و جواب نكير و منكر در شب اول قبر 3. هنگام ايستادن در مقابل پروردگار براي حساب اعمال . بحارالانوار جلد 7

امام علي (ع) :دور انديشي و تفكر در مورد جوانب كار قبل از انجام آن تو را از پشيماني و ندامت پس از انجام كار ايمن مي كند. 338 بحارالانوار جلد 71 صفحه

امام علي (ع) :هركه بدي را واگذارد درهاي نيكي بر رويش باز مي شود و هركه شوخي اش زياد گشت شخصيت و هيبت و وقارش نابود شود. غررالحكم صفحه 821

امام علي (ع) :صحبت كردن غير ضروري با زنان نامحرم انسان سالم را گرفتار بلاها و مصيبت ها مي سازد و قلب انسان را به انحراف و مريضي مي كشاند.تفسير نور الثقلين جلد 5 صفحه 532

امام علي (ع) :هركس عاشق چيزي شود محبت آن چيز چشم و گوش او را از حقيقت كور و كر مي سازد پس شخص عاشق نگاه ميكند با چشمي كه سالم نيست و گوش ميكند با گوشي كه شنوائي درستي ندارد و شهوات پرده عقل او را پاره كرده. نهج البلاغه خطبه 198

امام علي (ع) : همانا انسان تا وقتي كه در نماز است جسم او و لباسش و فرش زير پايش و در و ديوار اطرافش و هرچه در اطراف او مي باشد تسبيح خدا ميگويد پس چه زشت است كه انسان در نماز متوجه خداي عزوجل نشود و از فرش زير پايش پست تر گردد. ميزان الحكمه جلد 5 صفحه 377

امام علي (ع) :هر دوستي كه بنا و سبب آغازش غير خدائي باشد ضلالت و گمراهي است و دوام آن محال و غير ممكن است.ميزان الحكمه جلد 1 صفحه 47

امام علي (ع) :از آقا اميرالمومنين (ع) سوال شد كدام دوست و هم نشين از همه بدتر است ؟ فرمود آنكس كه نافرماني خدا در نظرشما خوب و زيبا جلوه مي دهد.

بحارالانوار جلد 74 صفحه 190

امام علي (ع) :هرگاه خداي سبحان مصلحت بنده اي را بخواهد به او الهام ميفرمايد كه كم صحبت كند و كم بخورد و كم بخوابد.

مستدرك الوسائل جلد 3 صفحه 61

امام علي (ع) :شخض بخيل صندوق دار و خزانه دار ورثه خويش است. ميزان الحكمه جلد 1 صفحه 375

امام علي (ع) :نگاه كردن به شخص بخيل و خسيس قلب را سخت و انسان را سنگدل ميكند و خوردن غذاي او انسان را مريض مي سازد.

بحارالانوار جلد 78 صفحه 53

امام علي (ع) :هركس به شخص پاك و بيگناهي نسبت دروغ گناهي ميدهد و به او تهمتي ناروا زند اين كارش از آسمان ها و زمين سنگين تر است.

بحارالانوار جلد 77 صفحه 31

امام علي (ع): بها و ارزش جان تو اي انسان بهشت است پس مراقب باش به واسطه اعمال و كردارت خودت را به چيزي جز بهشت نفروشي.

بحارالانوار جلد 78 صفحه 73

امام علي (ع) :كمترين چيزي كه بر انسان لازم است در مقابل خداوند بزرگ آن است كه كمك نگيري و ياري نجويي از اعضاي بدنت كه نعمتهاي الهي بر تو اند در راه گناه و ارتكاب معاصي و نافرماني او.طرائف الحكم جلد 1 صفحه 215

امام علي (ع) :چهار چيز اگر به كسي داده شود خير دنيا و آخرت به او عطا شده است 1. راستي در گفتار 2. اداء امانت 3. مواظبت در غذا خوردن كه حرام و شبه ناك نخورد 4. اخلاق خوش ميزان الحكم جلد 3 صفحه 206

امام علي (ع) : روز خود را به گفته هاي چنين و چنان و يا اينكه چها و چها كرديم به سر نبريد زيرا با شما نگهباناني هستند كه سخنانتان را مي نويسند و خداي عزوجل را در هر مكاني ياد كنيد و زياد بر پيغمبر (ص) و آلش صلوات بفرستيد كه خداي متعال دعاي شما را به واسطه درود بر محمد و آلش محمد (ص) مي پذيرد. تحف العقول صفحه 97

امام علي (ع) : به سبب اعمال زشتي كه انجام مي دهيد ما را از شفاعت خود در قيامت درمانده نكنيد همانا چه زشت است كه مومن به بهشت رود و پرده دريده و بي آبرو باشد. تحف العقول صفحه 98

امام علي (ع) : به كودكان خود نماز را بياموزيد و چون به هشت سال برسند آنها را مسئول آن بدانيد. منبع : تحف العقول صفحه 110

امام علي (ع) : هركه ميخواهد بداند نزد خدا چه مقامي دارد پس بنگرد در نزد گناهان چگونه است . تحف العقول صفحه 108

امام علي (ع) : انواع بلا را با دعا برطرف كنيد سوگند به آنكه دانه را شكافت و جاندار را جان داد بلاء شتابان تر است به مومن از سيلي كه از سرازيري تپه پايين رود و در دعا هايتان عافيت از بلاء ها و سختي ها را بخوانيد. تحف العقول صفحه 106

امام علي (ع) : هركس بداند كه كلام او جزء كردارش ثبت ميشود كمتر سخن مي گويد در آنچيزي كه سودش دهد و هركه زبانش را حفظ كند مردم ازاو آسوده خيالند و او به حاجتش برسد. تحف العقول صفحه 91

امام علي (ع) : هركه چيزي را زياد اظهار كند به آن معروف ميشود و هركه زياد شوخي كند سبك گردد و هركه زياد بخنندد هيبت و وقارش از بين مي رود. تحف العقول صفحه 91

امام علي (ع) : هركه پرده آبروي ديگري را پاره كند عيوب خانه خود را پرده دريده . تحف العقول صفحه 89

امام علي (ع) : هركس از خود بدگويي و انتقاد كند خودش را اصلاح كرده و هركه خود ستايي كند و خودش را پاك شمرد خودش را نابود نموده است.

غررالحكم صفحه 399

امام علي (ع) : هيچكس مزه ايمان را نمي چشد تا اين كه دروغ را ترك كند چه كوچك باشد چه بزرگ و چه شوخي باشد يا جدي . اصول كافي جلد 2 صفحه 34

امام علي (ع) : در ضمن وصآياي خود به امام حسين (ع) فرموده باشند : خوشبخت و رستگار كسي است كه علمش و عملش دوستي و دشمني اش گرفتن و رها كردنش سخت گفتن و سكوتش رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضاي الهي استوار باشد و بر خلاف امر پروردگار قدمي بر ندارد. تحف العقول صفحه 91

امام علي (ع) : كاش ميدانستم كسي كه از علم الهي بي نصيب مانده چه چيز بدست آورده و آنكس كه از علم الهي بهره مند شده چه چيزي به دست نياورده است. الحديث جلد2 صفحه 1

امام علي (ع) : علم و دانش بيش از مقداري است كه قابل احاطه باشد و يك فرد نمي تواند بر همه آنها واقف گردد پس سعي كنيد از هر علمي بهتر و شايسته اش را فرا گيريد. الحديث جلد2صفحه 15

امام علي (ع) : مرد با ايماني را مخاطب ساخت و فرمود علم و ادب الهي ارزش وجود تو است پس در يادگيري آن كوشش نما چه هر مقداري كه دانش و علم ديني تو افزوده شود بها و ارزش تو افزايش مي يابد. مشكوة الانوار صفحه 135

امام علي (ع) : هواهاي نفساني و شهواني مانند دشمن ترين دشمنان توست كه قصد دارد خون تو را بريزد پس سعي كن كه بر آن غالب و پيروز گردي و گرنه هلاكت خواهد كرد. غررالحكم صفحه 797

امام علي (ع) : هزار دوست و هم نشين بسيار نيست ولي يك دشمن براي آدمي البته بسيار است. بحارالانوار جلد 14 صفحه 264

امام علي (ع) : دنيا براي تو دو روز است يك روز به نفع تو و طبق تمايلات توست و يك روز به ضرر تو و بر خلاف خواهشهاي تو است روزي كه به نفع تو است و نعم الهي را در اختيار داري تكبر و سركشي نكن و روزي كه به ضرر تو است و گرفتار ناملايماتي صابر و بردبار باش . نهج البلاغه حكمت 390

امام علي (ع) : كسي كه در مقابل شيفتگان دنيا اظهار ذلت كند و براي دلباختگان مال و مقام تن به ذلت و خواري دهد با اين عمل جامه تقوي و عزت را از خود در آورده است. الحديث جلد 2 صفحه 36

امام علي (ع) : از رفاقت با كساني كه رفتارشان خطا و اعمالشان ناپسند است بر حذر باشيد چه آنكه آدمي به رويه و روش رفيق اش خو مي گيرد و به افكار و اعمال وي معتاد ميشود. نهج البلاغه نامه 69

امام علي (ع) :كسي كه روزي براي فضيلتي كه در تو نيست به دروغ مدحت گويد يقين بدان روز ديگر براي صفت بدي كه در تو نيست مذمتت ميكند.مستدرك الوسائل جلد 2 صفحه 65

امام علي (ع) : به پيروان خود توصيه مي فرمود : جان خود را با مطالب حكيمانه نو و دلنشين خرم و شاداب سازيد چه آنكه روح نيز مانند بدن وامانده و خسته ميشود و پنديات الهي نيرو و نشاطش ميبخشد. اصول كافي جلد 1 صفحه 48

امام علي (ع) : آداب و رسوم زمان خود تان را با زور و فشار به فرزندان خويش تحميل نكنيد زيرا آنان براي زماني غير از زمان شما آفريده شده اند.

الحديث جلد 2 صفحه 107

امام علي (ع) : آدمي به گفتارش سنجيده ميشود و به رفتارش ارزيابي مي گردد چيزي بگو كه كفه سخنت سنگين شود و كاري كن كه قيمت رفتارت بالا رود.

الحديث جلد 2 صفحه 126

امام علي (ع): واعظ و سخنراني كه تو را به مطالب باطل سرگرم ميكند و با سخنان هزل و بيهوده تو را گول بزند حقايق را از تو پنهان داشته و به تو خيانت نموده است. نهج البلاغه حكمت 275

امام علي (ع) : نصيحت گفتن به فردي در حضور مردم كوبيدن شخصيت آن فرد است. الحديث جلد 2 صفحه 130

امام علي (ع) : سخنان علما و سخنرانان اگر درست و مطابق با واقعيت باشد داروي شفابخش است و اگر خطا و غير واقعي باشد بيماري است.

غررالحكم صفحه 58

امام علي (ع) : هيچ كس در ضمير باطن خود رازي را پنهان نميكند مگر آنكه از حرف هاي بيخودي او و رنگ چهره اش آن موضوع آشكار ميشود.

الحديث جلد 7 صفحه233

امام علي (ع) : حقيقت سعادت عبارت از اين است كه عمل آدمي به سعادت ختم شود و عاقبت به خير از دنيا رخت بندد و حقيقت شقاوت در اين است كه عمل آدمي به شقاوت خاتمه يابد . معاني الاخبار صفحه 345

امام علي (ع) :فرصت مانند ابر از افق زندگي ميگذرد پس مواقعي كه فرصتهاي خيري برايتان پيش مي آيد غنيمت بشماريد و از آنها استفاده كنيد

غررالحكم صفحه 340

امام علي (ع) : به كميل بن زياد فرموده اند : اي كميل هيچ حركت و فعاليتي نيست مگر آنكه تو در انجام آن به علم و معرفت و فهم ديني نياز داري پس در كسب علم الهي بكوش . تحف العقول صفحه 171

امام علي (ع) : هر خانه اي كه در آن قرآن تلاوت شود و اهل آن خانه به ذكر و ياد خداي عزوجل مشغول باشند بركت و نعمت در آن خانه زياد شود و ملائكه در آنجا حاضر شوند و شياطين از آنجا دور شوند و چنين خانه اي براي اهل آسمان ها نور افشاني مي كند همچنانكه ستارگان براي اهل زمين روشنايي و درخشش دارند ولي خانه اي كه در آن تلاوت قران نشود و به ياد و ذكر خداوند عزوجل هم مشغول نباشد بركت آن خانه كم ميشود و ملائكه از آنجا خارج مي گردند و شياطين در آن خانه حاضر ميشوند. كافي جلد 4 صفحه 413

امام علي (ع) : پشت مرا دو مرد شكستند : 1.مرد عالم زبان باز 2.مرد جاهلي كه ميخواهد زاهد باشد . اولي با زبانش فسق خود را مي پوشاند و دومي با زهد خود ناداني اش را . پس از عالم فاسق و مقدس جاهل هر دو پرهيز كنيد كه مايه فريب هر فريب خوارند. الحياه جلد 2 صفحه 290

امام علي (ع) : اشكها خشك نمي شوند مگر بر اثر قساوت قلبها و قلب ها سخت و قسي نمي گردد مگر به سبب زيادي گناهان. تحف العقول صفحه 147

امام علي (ع) : اينكه انسان چيزي را كه حاجت اوست از دست بدهد بهتر از آن است كه آن را از شخصي نا اهل و نامرد طلب نمايد.

نهج البلاغه حكمت 66

امام علي (ع) : شما را به پنج چيز سفارش مي كنم كه اگر به خاطر آنها رنج سفر را تحمل كنيد سزاوار است : 1. كسي از شما جز به پروردگارش اميد وار نباشد 2. و جز از گناه خود نترسد 3. اگر از يكي سوال كردند و نمي داند شرم نكند و بگويد نمي دانم 4. و كسي در آموختن و ياد گرفتن مسئله اي كه نمي داند خجالت نكشد.5.بر شما باد به صبر و شكيبايي در مقابل سختيها و مشكلات كه مثل شكيبايي به ايمان چون سر است بر تن يعني ايمان بدون صبر چون بدن بي سر ارزشي ندارد.

نهج البلاغه حكمت 82

امام علي (ع) : حكمت را هر كجا كه باشد فراگير گاهي حكمت در سينه منافق است و بي تابي ميكند تا بيرون آمده و در سينه مومن آرام گيرد و نيز فرمود حكمت گمشده مومن است آن را فرا گيريد هر چند از منافقان و گمراهان باشد. نهج البلاغه حكمت 79 و 80

امام علي (ع) : اگر دين خودت را تابع دنيايت كردي دين و دنيايت را تباه كردي و در آخرت از زيانكاران خواهي بود و اگر دنياي خود را تابع دين ات كردي هم دين و هم دنيا را به چنگ آورده اي و در روز قيامت از جمله رستگاراني. آثار الصادقين جلد 6 صفحه 226

امام علي (ع) : به مردي فرمود : اگر از آفريدگار خود فرمانبري نمي كني و دستوراتش را انجام نمي دهي پس روزي او را مخور و اگر دوست دشمن او هستي از مملكت او بيرون رو و اگر به تقديرهاي او راضي نيستي پرودگاري جز او براي خودت طلب كن. آثار الصادقين جلد 6

امام علي (ع) : خداي سبحان روزي فقراء را در مالهاي توانگران قرار داده پس فقيري گرسنه نمي ماند جز آنكه توانگري از حق او خود را به نوايي رسانده پس پروردگار متعال ثروتمندان را در آخرت براي اين عمل باز خواست كند. نهج البلاغه صفحه 420

امام علي (ع) : آيد زماني كه سه چيز در ميان مردم گم و نابود ميشود : 1.درهمي از مال حلال بدست نمي آيد و حلال خوري از بين رود. 2. زبان راستگويي در ميان مردم از بين رود و جزء دروغ نگويند.3.دوستي كه بتوان به او اعتماد كرد و موجب آرامش و آسايش آدمي باشد يافت نشود. آثار الصادقين جلد 21 صفحه 344

امام علي (ع) : گوش خود را به شنيدن سخنان خوب عادت بده و به آن سخن گوش دار كه در شايستگي و اصلاح نفس ات تو را كمك ميكند و گوش خود را از شنيدن سخنان زشت و نادرست باز نگه دار كه سخن نادرست آئينه دل را به زنگار گيرد. و سبب نكوهش گردد. آثار الصادقين جلد 15 صفحه 209

امام علي (ع) : شخص مسلمان هيچ هديه اي را به برادر مسلمان خود تقديم نكرده كه از سخن حكيمانه اي كه به هدايت او بيفزايد و يا او را از فلاكت و هلاكت باز دارد بهتر و با ارزش تر باشد. كلام نور جلد 3 صفحه 112

امام علي (ع) : خداي متعال چيزي را نيكو تر از سخن و گفتار و چيزي را زشت تر از آن نيافريده به وسيله سخن روها سفيد گردد و به همان وسيله روها سياه شود بدان كه سخن دربند و اسارت توست تا وقتي كه لب به آن نگشوده اي و چون لب به آن گشودي تو در بند و اسارت او قرار ميگيري پس همان گونه كه بر طلا و نقره ات مهر مي زني بر دهانت هم مهر بزن و جز نيكو با آن مگو به راستي كه زبان چون سگ درنده اي است كه اگر رهايش كني تو را مي درد.

چهل حديث رسولي جلد 1 صفحه 417

امام علي (ع) : اي كميل هيچ حركت و عملي در دنيا نيست جز آنكه تو درباره آن نيازمند به معرفت و شناختي از دين و احكام آن مي باشي .

كلام نور جلد 4 صفحه 160

امام علي (ع) : صبر بر دو قسم است يكي صبر در مصيبت و سختي هاي دنيا كه نيكو و پسنديده است و از آن برتر صبر در مقابل گناه و معاصي پروردگار است ياد خدا نيز دو قسم است : يكي به ياد او بودن در هنگام عبادت و از آن برتر ياد خدا به هنگام گناه و معصيت كه مانع از ارتكاب حرام ميشود.

اخلاق فلسفي جلد 2 صفحه 120

امام علي (ع) : موعد و زمان فرا رسيدن مرگ در انتظار و در كمين هر فردي است زيرا هيچ كس نيست جز اينكه به همراه او از طرف خداوند نگهبانهاييست كه او را از اينكه در چاه بيفتد و يا ديوار بر سرش فرو ريزد و يا درنده اي به او آسيب رساند نگه ميدارند و چون موعد مرگش فرا رسد او را در مقابل آن رهايش سازند.

تحف العقول صفحه 226

امام علي (ع) : اي مردم بقا پس از مرگ است حق اين است كه ما وارث پيش از خوديم و وارثاني پس از خود داريم همانا ما شاخه هاي بنهايي هستيم كه در گذشتند اصل كه رفت فرع هم مي رود اي مردم شما منزل آخرت خود را با بهره گرفتن از منزلي كه از آن مي كوچيد يعني دنيا اصلاح نمائيد.

تحف العقول صفحه 222

امام علي (ع) : در سفارشات خود به كميل فرمودند : اي كميل آرام باش و خود را ميان مردم شهره مساز خود را پنهان دار تا يادت نكنند اي كميل علم الهي را ياد گير تا فهميده باشي همانا بر تو هيچ باكي نيست وقتي خدا دينش را به تو فهمانيد كه نه مردم را بشناسي نه مردم تو را بشناسند.

تحف العقول صفحه 219

امام علي (ع) : خوار و زبون شدن در طاعت و بندگي خدا بهتر است از عزت و رياست در معصيت و نافرماني خداوند. تحف العقول صفحه 218

امام علي (ع) : از حقيقت ايمان آنست كه بنده خدا راستگوئي را شيوه خود سازد تا اينكه از دروغ در آنجا هم كه سود فراوان براي او دارد نفرت كند.

تحف العقول صفحه 218

امام علي (ع) : اصبغ بن نباته گويد امام (ع) مي فرمود : من به شما حديثي باز گويم كه سزاوار است هر مسلماني آن را حفظ كند سپس رو به ما كرد و فرمود : خداوند هيچ بنده مومني را در اين دنيا كيفر نكند جز آنكه براي او بهتر و آبرومند تر است از اينكه در قيامت به كيفر او باز گردد و آبرويش بريزد سپس فرمود : گاهي خدا بنده مومني را بلا دهد در تنش يا مالش يا فرزندش و يا اهل اش و اين آيه را خواند سوره شوري آيه 30 : هر مصيبتي كه به شما رسد حاصل عمل خود شماست و خداوند از بسياري از آن هم در مي گذرد. و تا سه بار دستش را به هم چسبانيد و ميفرمود : از بسياري هم مي گذرد و عفو ميكند. تحف العقول صفحه 213

امام علي (ع) : راستي مومن چون بنگرد عبرت گيرد و چون سكوت كند بينديشد و چون سخن كند ياد خدا را زنده كند و چون توانمند شود شكر كند و چون در سختي افتد صبر نمايد نيت خير بسيار دارد و به برخي از اعمال خير كه از دستش رفته افسوس مي خورد كه چرا انجام نداده . تحف العقول صفحه 211

امام علي (ع) : منافق چون بنگرد سرگرم است و چون لب بندد در غفلت است و چون سخني گويد هرزه در آيد و چون توانگر گردد متكبر و سركش شود و چون به سختي افتد بي تابي و زبوني كند زود خشم و دير رضا است قصد شر فراوان دارد و اگر كار بدي را نتواند كند افسوس ميخورد كه چرا فلان كار بد را نكرده .

تحف العقول صفحه 212

امام علي (ع) : براي دينداران نشانه هاييست كه به آن شناخته مي شوند : 1. راستگويي 2. امانت پردازي 3. وفا به عهد و رفت و آمد با نيكان 4. ترحم بر فقراء 5. كم در آميختن با زنان 6. بذل احسان 7. خوشرفتاري 8. پيروي از دانش و علم سودمند و آنچه باعث نزديك شدن به خداست خوشا به حال ايشان و سرانجام خوبشان.

تحف العقول صفحه 211

امام علي (ع ) : زبان آدمي زاد همچون ترازوئي است كه گفتار حكيمانه و الهي وزن آن را زياد ميكند و گفتار جاهلانه و بيهوده و زشتي را كم مي كند.

تحف العقول صفحه 206

امام علي (ع) : به آنچه درباره اش نا اميدي اميدوار تر باش از آنچه بدان اميد داري زيرا موسي رفت تا آتش براي خاندانش برگيرد خدا با او سخن گفت و پيغمبر برگشت ملكه سباء رفت به جنگ با سليمان مسلمان بازگشت ساحران و جادوگران فرعون رفتند تا بر موسي غلبه كنند مومن بر گشتند.

تحف العقول صفحه 207

امام علي (ع) : اي مردم خردمند نيست كسي كه دل گير شود از گفتار ناحقي كه مردم درباره او ميزنند و فرزانه نيست كسي كه ستايش نادان را بر خود بپسندد.

تحف العقول صفحه 207

امام علي (ع) : با دشمن دوستت دوست مشو تا به دوستت دشمني كرده باشي . تحف العقول صفحه 203

امام علي (ع) : اي مردم راستي خداوند را در هر نعمتي كه داده حقي است هركه آن را اداء كند افزونش سازد و هركه در برابر نعمتي كه خدا به او داده كوتاهي كند خود را در خطر نابودي نعمت انداخته و عقوبت اين عمل را ميبيني پس شما بايد در هنگام بخشش نعمت از جانب خداوند هراسان باشيد از اداي حق آن چنانچه درباره عقوبت گناهان خود هراسانيد. تحف العقول صفحه 204

امام علي (ع) : آيا مي خواهيد فقيه كامل را به شما معرفي كنيم : 1. او كسي است كه به مردم اجازه نافرماني خدا را نمي دهد. 2. از رحمت خدا نا اميد نمي كند كسي را 3. هيچ كس را از مكر خدا غافل نمي كند 4. جز به قرآن و سنت رسول خدا (ص) به چيزي حكم نميكند. تحف العقول صفحه 201

امام علي (ع) : عبادت نمودن بدون فقاهت يادگيري مسائل و احكام شرعي خير و سودي ندارد و قرآن خواندن بدون تدبر و درك و فهم معاني آن خيري ندارد.

تحف العقول صفحه 201

امام علي (ع) : همانا فقر و بي چيز بلائي است و بدتر از آن بيماري تن است و بدتر از آن بيماري دل و روح است و همانا وسعت ثروت نعمتي است و برتر از آن تندرستي تن است و بهتر از آن تقوي دل و قلب است. تحف العقول صفحه 200

امام علي (ع) : اي مالك اين سخن را از من حفظ كن و نگهدار اي مالك كاهش دارد مردانگي كسي كه يقين او به آخرت سست است هركه سختي حال خود را فاش كند به خواري و ذلت تن داده و خود را زبون ساخته هركه راز خود را به ديگران گويد به هلاكت رسيده است هركه به دو سو يعني حق و باطل رو كند از هر دو بازماند. تحف العقول صفحه 199

امام علي (ع) : شما در دنيا اندر مهلتي هستيد كه دنبالش مرگ است ولي به همراه شما آرزوئي است كه سنگ راه كار آخر تست پس اين مهلت را غنيمت شماريد و به سوي مرگ بشتابيد و آرزوهاي طولاني را كنار گذاريد و به اصلاح آخرتتان بپردازيد آيا خلاصي از مرگ است؟ و پناهي از آن ميتوان يافت? و راه فراري از آن هست؟ پس تا كي به غفلت و بي خبري از آن ميپردازيد؟؟؟؟ تحف العقول صفحه 199

امام علي (ع) : با دوستت آرام بيا و تمام اسرارت را به او مگو شايد روزي دشمن ات شود و با دشمن ات آرام بيا و از او بدگوئي مكن شايد روزي دوستت شود و تو شرمنده اش شوي. تحف العقول صفحه 198

امام علي (ع) : اي مردم بدانيد بهترين شما و با ارزش ترين شما نزد خدا فرمانبرترين شما از دستورات اوست و كوشاترين شما به طاعت و بندگي خدا فرمانبرترين شان از سنت و روش رسول خدا (ص) است و نيز آنان هستند كه قرآن خدا را زنده مي سازند پس بدانيد براي هيچكدام از خلق نزد ما برتري و فضيلتي نيست جز به بندگي خدا و پيروي از دستورات رسول خدا (ص) و پيروي از دستورات قرآن همانا اين كتاب خداست در نزد ما همه و فرمان پيغمبر (ص) خدا و روش و سنت او در ميان ما پس جز جاهل ونادان آن را ناديده نميگيرد و تائيد سخناني را كه گفتم در قرآن سوره حجرات آيه 14 مي خوانيد : (( همانا برترين شما در نزد خدا با تقوا ترين شماست )) و نيز در سوره آل عمران آيه 31 مي فرمايد : بگو اي پيغمبر (ص) شما اي مردم اگر دوستدار خدا هستيد پس پيروي كنيد از من كه فرستاده اويم و نيز در آل عمران آيه 32 ميفرمايد (( اطاعت كنيد خدا را و اطاعت كنيد رسول خدا را پس اگر رو گردانيد به راستي كه خدا كافران را دوست ندارد ))

تحف العقول صفحه 179 و 180

امام علي (ع) : در نامه خود به محمد ابن ابي بكر فرمود : بدان اي محمد دنيا خانه بلاء و فناء است و آخرت خانه بقاء پس سزاوار است كه بيارائي آنچه را باقي است به وسيله فاني اگر دو كار برايت پيش آمد يكي براي آخرت و ديگري براي دنيا تو كار آخرت را ترجيح بده. تحف العقول صفحه 175

امام علي (ع) : اي محمد بن ابي بكر: اگر توانايي آن را داري كه كار خير انجام دهي كوتاهي مكن و به هر كار خيري راغب باش و اگر نتواني كه كار خيري كني و موقعيت آن نباشد نيت آن را داشته باش زيرا خداوند به هر بنده به مقدار نيتش پاداش مي دهد پس هرگاه تو دوست دار خير و خردمندان باشي اگر هم كار خير نكني انشاء الله چون كسي باشي كه آن را انجام دهد . تحف العقول صفحه 175

امام علي (ع ): اي محمد بن ابي بكر : از خدا بترس و از مردم درباره عمل به احكام او بترس در يك موضوع دو حكم صادر مكن تا كارت پريشان گردد و از حق بلغزي براي مردم كه بر آنها حكمفرمايي ميكني آنچه را بخواه كه براي خانواده ات ميخواهي و براي آنها ناپسند شمار آنچه را كه براي خود و خانواده ات نمي پسندي درباره عمل به دستورات خدا و اجراي حدود الهي از سرزنش هيچ كس مترس و خود را استوار بدار مردم را امر به معروف و نهي از منكر كن و به آنچه از سختي ها به تو مي رسد صبر كن كه اين امر نشانه اراده محكم و قوي براي دينداري است. تحف العقول صفحه 176

امام علي (ع) : اي محمد ابن ابي بكر: اگر براي يك ساعت از روز هم باشد كه تواني پروردگارت را به خاطر رضايت يكي از خلقش از خود خشمناك نسازي همان كار را كن زيرا خدا مانند ديگران نيست و كسي و چيزي به جاي او نتوانند بود . تحف العقول صفحه 174

امام علي (ع) : اي محمد ابن ابي بكر : در صحيح بودن نمازت بسيار دقت كن زيرا تو پيشنمازي و پيشنمازي نباشد كه براي مردمي نماز بخواند و در نمازشان تقصيري باشد جز آنكه گناه همه ايشان بر او است و از ثواب آنها كم نشود. تحف العقول صفحه 174

امام علي (ع) : اي محمد ابن ابي بكر درباره وضويت متوجه باش كه شاداب و صحيح باشد زيرا وضو تماميت نماز است و نماز ندارد كسي كه وضو ندارد بدانكه هر كارت به دنبال نماز هست و نمازت در گرو وضوي صحيح است. تحف العقول صفحه 174

امام علي (ع) :اي محمد ابن ابي بكر : بر تو باد به ملازمت تقوي و پرهيز كردن از معصيت خدا در ايستادن و نشستن و نهان و آشكارت و چون ميان مردم قضاوت كني فروتن باش و خوشرفتار و با چهره گشاده و همه را به يك چشم نگاه كن تا بزرگان و صاحبان ثروت طمع به طرفداري تو از خودشان نكنند و ناتوانان از عدالت تو نا اميد گردند. تحف العقول صفحه 172

امام علي (ع) : بدانيد اي بندگان خدا كه پرهيزكاران كه از معاصي و نافرماني خدا پرهيز نمودند خير دنيا و آخرت را بردند يعني در دنيا در بهترين منازل زندگي كردند و از بهترين غذاها ميل نمودند و در آخرت در بهترين قصور و منازل ساكن شوند ولي كساني كه نافرماني خدا را كردند فقط از دنيا نصيبي دارند و از آخرت بهره اي ندارند. تحف العقول صفحه 173

امام علي (ع) : اي بندگان خدا اگر شما تقوا خدا پيشه كنيد و حق پيغمبر (ص) خود را درباره خاندانش و اهل بيتش حفظ كنيد خدا را به بهترين وجهي عبادت كرديد و او را به وجه احسن ياد نموده ايد و به بهترين وجه شكر كرده ايد و اگرچه مخالفان شما نماز طولاني تري بخوانند و روزه بيشتري بگيرند و صدقه بيشتري بدهند زيرا شما به خدا و دين حق او يعني ولايت آل محمد (ص) وفادار تريد و براي امام و ولي امر از خاندان رسول خدا (ص) خير خواه تريد. تحف العقول صفحه 173

امام علي (ع) : اي كميل بفهم و بدان كه رخصتي در نپرداختن امانت هيچ كس نيست هركه از ما اجازه اي در اين باره روايت كند بيهوده گفته و گناه كرده و سزايش دوزخ است به خدا سوگند رسول خدا (ص) ساعتي پيش از مرگش سه مرتبه به من فرمود : اي ابا لحسن امانت را به نيكو كار و تبه كار برگردان بيش باشد يا كم حتي اگر يك نخ يا سوزن باشد . تحف العقول صفحه 169

امام علي (ع) : اي كميل مقام و شان به اين نيست كه نما?

-هر تكه كاغذ را نميتوان بيش از 9 بار تا كرد.

- در هرم خئوپوس در مصر كه 2600 سال قبل از ميلاد ساخته شده است به اندازه اي سنگ بكار رفته كه ميتوان با آن ديواري اجري به ارتفاع 50 سانتي متر در دور دنيا ساخت.

- هر سال از 600/557/31 ثانيه تشكيل شده است

- بزرگترين گل جهان فلوزيا نام دارد

- بيشترين ضربان قلب را قناريها با 1000 بار در دقيقه و كمترين را فيل با 27 بار در دقيقه دارد

- اگر تمام رگهاي خوني را در يك خط بگذاريم تقريبا 97000 كيلو متر ميشود

- سرعت صوت در فولاد 14 بار سريعتر از سرعت آن در هواست

- وقتي مگس بر روي يك ميله فولادي مينشيند ميله فولادي به اندازه دو ميليونيم ميليمتر خم ميشود

-هر تكه كاغذ را نميتوان بيش از 9 بار تا كرد.

- در هرم خئوپوس در مصر كه 2600 سال قبل از ميلاد ساخته شده است به اندازه اي سنگ بكار رفته كه ميتوان با آن ديواري اجري به ارتفاع 50 سانتي متر در دور دنيا ساخت.

- هر سال از 600/557/31 ثانيه تشكيل شده است

- بزرگترين گل جهان فلوزيا نام دارد

- بيشترين ضربان قلب را قناريها با 1000 بار در دقيقه و كمترين را فيل با 27 بار در دقيقه دارد

- اگر تمام رگهاي خوني را در يك خط بگذاريم تقريبا 97000 كيلو متر ميشود

- سرعت صوت در فولاد 14 بار سريعتر از سرعت آن در هواست

- وقتي مگس بر روي يك ميله فولادي مينشيند ميله فولادي به اندازه دو ميليونيم ميليمتر خم ميشود

- نور خورشيد فقط تا عمق 400متري آب دريا نفوذ ميكند

- امريكا تا 50 ميليون سال ديگر دو نيم خواهد شد

- عدد 2520 را ميتوان بر اعداد 1 تا10 تقسيم نمود بدون آنكه خارج قسمت كسري داشته باشد

- فشار در مركز خورشيد تقريبا700ميليون تن بر452/6سانتي متر مربع است

- طول عمر مردم سوئد و ژاپن از ديگر ملل جهان بيشتر است

- شيشه در ظاهر جامد به نظر ميرسد ولي در واقع مايعي است كه بسيار كند حركت ميكند

- داغ ترين نقطه كره زمين در دالول اتيوپي است. در اين منطقه در يك روز عادي دماي هوا در سايه به 94 درجه فارنهايت ميرسد

- آبشار آنجل در ونزوئل 20 بار بلندتر از آبشار نياگارا است

- يك ليتر سركه در زمستان سنگينتر از تابستان است

- 30 برابر مردمي كه امروزه بر سطح زمين زندگي ميكنند در زير خاك مدفون شده اند

- نزديكترين ستاره به زمين بعد از خورشيد آلفامنچوري است كه فاصله آن تا زمين 3/4 سال نوري است

- تنها حيواني كه نمي تواند شنا كند شتر است

- فلز اوسميم سنگينترين ماده روي زمين است

- آيا ميدانيد ۶۰٪ از ماهواره هاي جهان نظامي و ۴۰٪ بقيه غير نظامي است

- در هر ثانيه بيش از ۵۰۰۰ بيليون بيليون الكترون به صفحه تلويزيون بر خورد ميكند و تصويري را كه شما تماشا ميكنيد بوجود مي آورد

- بيل گيتس در هر ثانيه 250 دلار آمريكا درآمد دارد، يعني 20 ميليون دلار در روز و 8/7 ميليارد دلار در سال

- گزنه براي درمان رماتيسم، درد كمر در ناحيه دمبالچه، درد لگن خاصره ( درد اعصاب كمر ) و نيز درمان بيماريهاي مثانه، مجاري ادراري و كليه بسيار مفيد است

- آيا ميدانيد شانس شبيه بودن دو اثر انگشت يك به ‫64 ميليارد است‌.‏

- اگر امواج ماوراي صوت را به قسمت محدودي از فضا كه در آن گرد و غبار و يا ذرات دود سيگار موجود باشد بتابانيم اين ذرات با سرعت رسوب ميكنند

- آيا ميدانستيد درجه حرارت بالاترين قسمت يك شعله به 1540 درجه ميرسد در حالي كه پايين ترين قسمت آن فقط 300 درجه حرارت دارد.

- در تقسيمات لشگري به ده هزار سرباز، تومان گفته و فرمانده آنرا امير تومان مي نامند.

- نماز مهمترين اعمال ديني است كه اگر قبول درگاه خداوند عالم گردد عبادتهاي ديگر هم قبول ميشود.

- جاهايي كه نماز خواندن مكروه است:

حمام، زمين نمكزار، مقابل انسان، مقابل دربي كه باز است، مقابل قبر، در قبرستان و روبروي آتش.

- آيا ميدانيد سجده بر توتون جايز است

- نماز مستحبي را ميتوان در حال راه رفتن و سواري خواند گر چه رو به قبله هم نباشي.

- آيا ميدانيد كه تقريبا يازده ساعت و يك ربع بعد از ظهر شرعي آخر وقت نماز مغرب و عشا است.

(إِنَّ اللَّهَ لاَيَسْتَحْىِى اءَن يَضْرِبَ مَثَلاً مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَاءَمَّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ فَيَعْلَمُونَ اءَنَّهُ ا لْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَاءَمَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ فَيَقُولُونَ مَاذَ آ اءَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلاًيُضِلُّبِهِى كَثِيرًا وَيَهْدِى بِهِى كَثِيرًا وَمَا يُضِلُّ بِهِى إِلا ا لْفَسِقِينَ).
((خداوند از اين كه (به موجودات ظاهراً كوچكى مانند) پشه و حتى كمتر از آن ، مثال بزند، شرم نمى كند. (در اين ميان ) آنان كه ايمان آورده اند، مى دانند حقيقتى است از طرف پروردگارشان ، و امّا آنها كه راه كفر را پيموده اند، (اين موضوع را بهانه كرده ،) مى گويند: منظور خداوند از اين مثل چه بوده است ؟! (آرى ،) خدا جمع زيادى را با آن گمراه و گروه بسيارى را هدايت مى كند، ولى تنها فاسقان را با آن گمراه مى سازد!)).

(إِنَّ اللَّهَ لاَيَسْتَحْىِى اءَن يَضْرِبَ مَثَلاً مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا فَاءَمَّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ فَيَعْلَمُونَ اءَنَّهُ ا لْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَاءَمَّا الَّذِينَ كَفَرُواْ فَيَقُولُونَ مَاذَ آ اءَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلاًيُضِلُّبِهِى كَثِيرًا وَيَهْدِى بِهِى كَثِيرًا وَمَا يُضِلُّ بِهِى إِلا ا لْفَسِقِينَ).
((خداوند از اين كه (به موجودات ظاهراً كوچكى مانند) پشه و حتى كمتر از آن ، مثال بزند، شرم نمى كند. (در اين ميان ) آنان كه ايمان آورده اند، مى دانند حقيقتى است از طرف پروردگارشان ، و امّا آنها كه راه كفر را پيموده اند، (اين موضوع را بهانه كرده ،) مى گويند: منظور خداوند از اين مثل چه بوده است ؟! (آرى ،) خدا جمع زيادى را با آن گمراه و گروه بسيارى را هدايت مى كند، ولى تنها فاسقان را با آن گمراه مى سازد!)).

شاءن نزول و وجه تشبيه
جمعى از مفسّران از ((ابن عباس )) درباره شاءن نزول آيه فوق چنين نقل كرده اند:
هنگامى كه خداوند در آيات گذشته پيرامون اوصاف منافقين ، دو مثال (آتش و باران ) را بيان كرد، منافقين گفتند: خداوند برتر و بالاتر از اين است كه چنين مثالهايى بزند، و به اين طريق در ((وحى )) بودن قرآن اظهار ترديد كردند. در اين موقع ، آيه بالا نازل شد و به آنها پاسخ داد.
بعضى ديگر گفته اند: هنگامى كه در آيات قرآن ، مثالهايى به ((ذباب )) (مگس ) و ((عنكبوت )) نازل گرديد، جمعى از مشركان اين موضوع را بهانه قرار داده ، زبان به اعتراض گشودند و مسخره كردند كه اين چگونه ((وحى )) آسمانى است كه سخن از ((عنكبوت )) و((مگس )) مى گويد؟ آيه فوق نازل شد و با تعبيراتى زنده به آنها جواب داد.
بعضى از مفسران مى گويند، تعبير به ((يستحيى )) در آيه ، احتمال دارد در مقابل سخن كافران باشد كه مى گفتند:((اءَما يَسْتَحْيى رَبُّ مُحَمَّدٍ اءَن يضربَ مثلاً بِالذُّبابِ وَالْعَنْكَبوُتِ؛ آيا خداى محمّد شرم نمى كند كه در كتاب خود به مگس و عنكبوت مثال بزند)).
خداوند در جواب آنان فرمود: (إِنَّ اللَّهَ لاَيَسْتَحْىِى اءَن يَضْرِبَ مَثَلاً مَّا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا ).
كافران و بهانه جويان خُردى پشه يا مگس را وسيله استهزاى قرآن و اعتراض به آن قرار داده بودند، در صورتى كه :
اولاً:
در مثال مناقشه نيست ، آنهم مثلى كه از ناحيه خدا صادر شود. زيرا همه كائنات مخلوق او هستند و براى او كوچك و بزرگ ندارد. ممكن است گاهى مصلحت در اين باشد كه به يكى از موجودات بسيار كوچك طبيعت ، همانند پشه و يا حتى كوچك تر از آن و يا كمى بزرگتر از آن مانند مگس و عنكبوت مثال بزند، و گاهى به موجودات بزرگ .
ثانياً:
هنگامى كه گوينده درمقام ((تحقير)) و بيان ((عجز)) و ناتوانى مدّعيان است ، بلاغت سخن ايجاب مى كند كه براى نشان دادن ضعف و زبونى آنان به موجودهاى ضعيفى مَثَل بزند و آنها را از جهت ضعف به پشه ، مگس ، عنكبوت و امثال آن تشبيه كند. لذا در اين گونه موارد، اگر به جاى اين مثالهاى كوچك ، از مثالهاى بزرگى همچون آفرينش كواكب و آسمانهاى پهناور استفاده شود، بسيار نامناسب است و هرگز با اصول فصاحت و بلاغت سازگار نخواهد بود.
زمخشرى مى گويد: ((تعجب آور است از اينها كه چگونه اين مثلها را انكار كردند در حالى كه مردم همواره به ((چهار پايان ))، ((پرندگان ))، ((مار و افعيهاى زمين ))، ((حشرات ))، ((كرم )) و ((جانوران كوچك )) مثال مى زنند و اين گونه مثلها در ميان عرب شهرنشين و بيابان گرد معروف است و آنان گاهى به حقيرترين چيزها مثل مى زنند و مى گويند:
اجمع من ذرّة :
((جمع كننده تر از مورچه ))،
و اءجراءُ مِن الذّباب :
((و گستاخ تر از مگس ))،
و اءسمع من قراد:
((و شنونده تر از ميمون ))،
و اءصرد من جرادةٍ:
((و ضعيف تر از ملخ (در مقابل سرما، ) ))
و اءضعف من فراشة :
((و ضعيف تر از پروانه ))،
و آكل من السوس :
((و خورنده تر از موريانه ))،
و اعراب اگر بخواهند كسى را به پشه تشبيه كنند، اين گونه مى گويند:
اءضعف من بعوضةٍ:
((ضعيف تر از پشه ))،
وَ اءعزُّ مِنْ مُخّ البَعوض :
((نايابتر از مغز سر پشه )).
علامه طبرسى به نقل از ((ربيع بن انس )) مى گويد:
پشه تا وقتى كه گرسنه باشد زنده است و همين كه سير و فربه شد، مى ميرد. همچنين مردمى كه اين مثل در باره آنان زده شده است ، وقتى كه همه چيز دنيا برايشان فراهم مى گردد و موقع كاميابى فرا مى رسد، ناگاه دست حق گريبان آنها را مى گيرد چنانكه خداوند مى فرمايد:
(فَلَمَّا نَسُواْ مَاذُكِّرُواْ بِهِى فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ اءَبْوَا بَ كُلِّ شَىْءٍ حَتَّىَّ إِذَا فَرِحُواْ بِمَآ اءُوتُوَّاْ اءَخَذْنَهُم بَغْتَةً...).
(( (آرى ) هنگامى كه (اندرزها سودى نبخشيد و) آنچه را به آنها يادآورى شده بود فراموش كردند، درهاى همه چيز (از نعمتها) را به روى آنها گشوديم ؛ تا (كاملا) خوشحال شدند (و دل به آنها بستند) ؛ ناگهان آنها را گرفتيم (و سخت مجازات كرديم ) )).
نكته ها:
الف - معناى (فَما فَوْقَها):
در اين كه منظور از كلمه (فَما فَوْقَها) چيست ؟ مفسران دو گونه تفسير كرده اند: گروهى گفته اند منظور ((بالاتر از آن در كوچكى )) است ، زيرا آيه در مقام بيان كوچكى مثال است و برترى از اين نظر مى باشد.
بنا بر اين معناى آيه چنين خواهد بود: (( (خداوند از مثال زدن ) به پشه و كوچك تر از آن (همانند بال پشه ) شرم ندارد)). چنانكه از پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده كه فرمود:
((إِنَّ الدُّنْيا لا تَعْدِلُ عِنْدَ اللّهِ بِجَناحِ بَعُوضَةٍ؛ دنيا در نزد خدا به اندازه بال پشه اى ارزش ندارد)).
در حديثى ديگر پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مى فرمايد: ((لَوْ كانَتِ الدُّنْياتَعْدِلُ عِنْدَاللّه جَناحَ بَعُوضَةٍ ما سقى كافِراً مِنْها شَرْبَةَ ماءٍ؛اگر دنيا پيش خدا به اندازه بال پشه ارزش مى داشت ، هرگز به كافران قطره اى آب نمى داد)).
بعضى ديگر گفته اند: مراد ((بالاتر از نظر بزرگى )) است . در اين صورت ، جمله (فما فوقها) به معناى ((مازاد عليها)) است ؛ يعنى خداوند از مثل به موجود كوچكى همچون پشه ابا ندارد، چه رسد به موجود بزرگتر از آن مانند مگس و عنكبوت . خلاصه اين كه خداوند متعال براى ارشاد بندگان ، هم به موجودات كوچك مثال مى زند و هم به مخلوقات بزرگ ؛ هر كدام بر طبق مقتضاى حال و به تناسب موضوع .
ب - معناى اضلال الهى
در جمله (يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَ يَهدى بِهِ كَثيراً) نيز، ميان مفسّران دو نظريه است : گروهى مى گويند اين جمله ، نقل گفتار كافران است كه در اعتراض به مثلها مى گفتند: ((خدا چه منظورى از اين مثلها دارد كه مايه تفرقه شده ، گروهى را به وسيله آن هدايت كرده ، و گروهى را گمراه ساخته است ؟!)).
جمعى ديگر از مفسّران احتمال داده اند كه جمله مذكور سخن خدا باشد، نه نقل گفتار كافران . در اين صورت معناى آيه چنين خواهد بود كه خداوند در جواب آنان كه مى گفتند: (ماذا اءَرادَ اللّهُ بِهذا مَثَلاً)؛ ((هدف خدا از اين مثلها چيست ؟)) مى فرمايد: ((هدف اين است كه گروه زيادى را هدايت و گروه ديگرى را گمراه مى سازد، ولى جز فاسقان گمراه نمى شوند)).
خلاصه اين كه خداوند به وسيله اين گونه مثالها بندگانش را آزمايش مى كند، و در نتيجه مؤ منان درآن تفكّر وانديشه مى كنند وهدايت مى شوندوكافران وفاسقان چون وچرا و اعتراض مى نمايند و گمراه مى گردند؛ يعنى آنچه كه باعث گمراهى آنان شده ، كفر و فسق و لجاجت آنهاست ، نه اين نوع مثالها.
مثلاً: اگر كسى طلا يا نقره اى را براى آزمايش به كوره بيندازد و معلوم شود طلا يا نقره فاسد و قلاّبى بوده ، به او مى گويند، ((اءَفْسَدْتَ فِضَّتَكَ؛ نقره ات را فاسد كردى )). منظور اين است كه طلا و نقره ات در آزمايش ، بى عيار و قلابى از كار در آمد، نه اين كه تو آن را فاسد كردى .
همچنين اگر شتر كسى گم شود، مى گويند: ((فلانٌ اءضَلَّ ناقَتَهُ؛ فلانى شترش را گم كرد)). مراد اين است كه شترش گم شده است ، نه اين كه عمدا و از روى قصد آنرا گم كرده است .
با توجه به دو مثال فوق ، معناى (يُضِلُّ بِهِ كَثيراً) اين است كه چون كافران و فاسقان كفر و فسق پيشه كرده اند، خداوند هم عنايت خاصّ و دستگيرى ويژه اش را از آنان بر مى دارد و به حال خود رهايشان مى سازد. به قول شاعر:

ج - تابلوى حشره شناسى
از امام صادق عليه السّلام روايت شده است كه فرمود:
((علّت اين كه در قرآن به پشه مثال زده شده اين است كه خداوند تمام آنچه را كه در جثّه بزرگ فيل آفريده ، در بدن اين حشره كوچك نيز قرار داده به اضافه دو عضو ديگر (كه در پشه وجود دارد و فيل فاقد آن است و آن دو عبارتند از: شاخكها و بالها) )).
خداوند مى خواهد با اين مثال ظرافت آفرينش را براى مؤ منان بيان كند، تفكّر در باره اين موجود ظاهراً ضعيف كه خدا آن را شبيه فيل آفريده است ، انسان را متوجه عظمت آفريدگار مى سازد. براى اينكه خرطوم پشه همانند خرطوم فيل ، تو خالى است و با نيروى مخصوصى خون را به خود جذب مى كند؛ اين لوله ظريفترين سرنگهاى دنياست و سوراخ درون آن فوق العاده باريك است .
بعضى از محققان مى گويند: ((نيش پشه همانند متّه اى است كه وقتى آن را در بدن انسان يا حيوانات فرو مى برد، در هر ثانيه سه هزار بار مى گردد! درست مثل اين كه به يك دستگاه فشار قوى برق متّصل است و در يك چشم به هم زدن مقدار لازم از خونى كه روزى اوست ، از بدن مى كشد!)).
((خدا نيروى جذب و دفع و هضم و همچنين دست و پا و گوش مناسب به او داده ، بالهايى به او مرحمت كرده تا در طلب غذا پرواز كند، اين بالها آنچنان به سرعت بالا و پايين مى شود كه حركت آن با چشم قابل رؤ يت نيست ، اين حشره به قدرى حسّاس است كه به مجرّد تكان خوردن چيزى ، احساس خطر مى كند و به سرعت ، خود را از منطقه خطر دور مى سازد و عجب اين است كه در عين ناتوانى بزرگترين حيوانات را عاجز مى كند)).
صاحب تفسير ((كشف الاسرار)) مى گويد: ((پيل و شير و نهنگ و مار و كژدم ازو گريزان و بر حذر)).
نويسنده كتاب ((اسرارى از زندگى حيوانات )) مى نويسد: ((حشره شناسان تا كنون براى پشه ها سه نوع صدا و سخن تشخيص داده اند، صداى خشم ، صداى كمك و صداى طلب معشوق .
دانشمندان آمريكايى براى از بين بردن پشه هاى موذى صداى جنس نر آن را به هنگامى كه ماده را به سوى خود مى طلبد، ضبط كرده و در نقاط معيّنى پخش ‍ مى كنند. وقتى پشه هاى ماده در اطراف دستگاه پخش صدا كه ((زبان پشه )) ناميده شده ، جمع مى شوند آنها را به وسيله ((دِدِتِ)) يا سمهاى ديگر معدوم مى نمايند.
تقليد از سخن پشه هاى نر و آواز آنها براى گرد آوردن پشه ها از سمپاشى مزارع و كشتزارها بهتر و به صرفه تر است ، زيرا سم تنها حشره موذى را از بين نمى برد بلكه ميليونها حشره مفيد مانند ((زنبور عسل )) را نيز نابود مى سازد و از ميزان ميوه ها و حبوبات هم مى كاهد زيرا حشرات به لحاظ گرده افشانى و تلقيح گلها ميوه ها را فراوان مى كنند.
از طرف ديگر هزينه سمپاشى مزارع خيلى بيشتر و سنگين تر از سمپاشى اطراف دستگاه پخش صداى پشه مى باشد)).
به طور كلّى مطالعه در جهان حشرات و آگاهى از آيات و دقايقى كه در آفرينش آنها به كار رفته ، يكى از مهمترين رشته هاى دانش بشر است .
در دنياى كنونى ، دانشكده هاى حشره شناسى در سراسر كشورهاى پيشرفته بسيار است .
اسلام در چهارده قرن قبل با مثل زدن به پشه ، مگس و عنكبوت و نامگذارى بعضى از سوره هاى قرآن مجيد به اسم بعضى از حشرات ، مانند نحل (زنبور) و نمل (مورچه )، در حقيقت تابلو ((حشره شناسى )) را بالابرده و افكار پيروان خود را به مطالعه در آفرينش حيرت زاى حشرات جلب كرده است .
در تاريخ نوشته اند كه : طغيان و سركشى ((نمرود)) به حدّى رسيده بود، كه با كمال گستاخى به جنگ با خدا برخاسته و لشگر انبوهى را براى اين نبرد آماده كرده بود! خداوند متعال پشه هاى كوچكى را به جنگ آنان فرستاد و لشگر او را از پاى درآوردند و پشه اى هم به درون مغز نمرود رفت و پس از چهل روز شكنجه و ناراحتى ، سرانجام توسط اين پشه كشته شد؛ (...فَاعْتَبِرُواْيا اءُوْلِى الاَْبصارِ).
((شعبى را پرسيدند كه هيچ چيز از حكمت خالى نيست در آفرينش آن ، در اين پشه و عنكبوت آفريدن چه حكمت است ؟ جواب داد كه حكمت اندر آفرينش ‍ آن اگر خود آن بودى كه نمرود طاغى به پشه اى هلاك كرد و مصطفى را به خانه عنكبوت كه بر در غار ساخت از دشمن برهانيد اگر همين بودى حكمت اندر آفرينش آن ، كفايت بودى )).

رودكي، ‌ابوعبدالله جعفر فرزند محمد فرزند حكيم فرزند عبدالرحمان فرزند آدم.

از كودكي و چگونگي تحصيل او آگاهي چنداني به دست نيست. در 8 سالگي قرآن آموخت و آن را از بر كرد و از همان هنگام به شاعري پرداخت. برخي مي گويند در مدرسه هاي سمرقند درس خوانده است. آنچه آشكار است، وي شاعري دانش آموخته بود و تسلط او بر واژگان فارسي چندان است كه هر فرهنگ نامه اي از شعر او گواه مي آورد. رودكي از روزگار جواني آوازي خوش داشت، در موسيقي و نوازندگي چيره دست و پر آوازه بود. وي نزد ابوالعنك بختياري موسيقي آموخت و همواره مورد ستايش او بود، آن چنان كه استاد در روزگار كهنسالي چنگ خود را به رودكي بخشيد. رودكي در همان دوره شعر نيز مي سرود. شعر و موسيقي در سده هاي چهارم و پنجم همچون روزگار پيش از اسلام به هم پيوسته بودند و شعر به همراه موسيقي خوانده مي شد. شاعران بزرگ آناني بودند كه موسيقي نيز مي دانستند. از هم عصران رودكي ،منجيك ترمذي (نيمه دوم سده چهارم) و پس از او فرخي (429 ق) استاد موسيقي زمانه خويش بودند. شاعران، معمولاً قصيده هايشان را با ساز و در يكي از پرده هاي موسيقي مي خواندند.

رودكي، ‌ابوعبدالله جعفر فرزند محمد فرزند حكيم فرزند عبدالرحمان فرزند آدم.

از كودكي و چگونگي تحصيل او آگاهي چنداني به دست نيست. در 8 سالگي قرآن آموخت و آن را از بر كرد و از همان هنگام به شاعري پرداخت. برخي مي گويند در مدرسه هاي سمرقند درس خوانده است. آنچه آشكار است، وي شاعري دانش آموخته بود و تسلط او بر واژگان فارسي چندان است كه هر فرهنگ نامه اي از شعر او گواه مي آورد. رودكي از روزگار جواني آوازي خوش داشت، در موسيقي و نوازندگي چيره دست و پر آوازه بود. وي نزد ابوالعنك بختياري موسيقي آموخت و همواره مورد ستايش او بود، آن چنان كه استاد در روزگار كهنسالي چنگ خود را به رودكي بخشيد. رودكي در همان دوره شعر نيز مي سرود. شعر و موسيقي در سده هاي چهارم و پنجم همچون روزگار پيش از اسلام به هم پيوسته بودند و شعر به همراه موسيقي خوانده مي شد. شاعران بزرگ آناني بودند كه موسيقي نيز مي دانستند. از هم عصران رودكي ،منجيك ترمذي (نيمه دوم سده چهارم) و پس از او فرخي (429 ق) استاد موسيقي زمانه خويش بودند. شاعران، معمولاً قصيده هايشان را با ساز و در يكي از پرده هاي موسيقي مي خواندند. هركس كه صدايي خوش نداشت يا موسيقي نمي دانست، از راوي مي خواست تا شعرش را در حضور ممدوح بخواند. رودكي، شعرش را با ساز مي خواند. رفته رفته آوازه رودكي به دربار سامانيانرسيد و نصربن احمد ساماني (301 ـ 331 ق) او را به دربارفرا خواند. برخي بر اين گمانند كه او پيش از نصربن احمد به دربار سامانيان رفته بود، در آنجا بزرگترين شاعر دربار ساماني شد. در آن روزگار در محيط ادبي، علمي، اقتصادي و اجتماعي فرارود، آن چنان تحولي شگرف روي داده بود كه دانش پژوهان، آن دوره را دوران نوزايي (رسانس) ايراني مي نامند. بر بستر چنين زمينه مناسب اقتصادي، اجتماعي و برپايه دانش دوستي برخي از پادشاهان ساماني، همچنين با تلاش و خردمندي وزيراني دانشمند و كاردان چون ابوالفضل بلعمي (330 ق) و ابوعلي محمد جيهاني (333 ق)، بخارا به صورت مركز بزرگ علمي، ادبي و فرهنگي درآمد. دربار سامانيان، محيط گرم بحث و برخورد انديشه شد و شاعران و فرهنگمداران از راههاي دور و نزديك به آنجا روي مي آوردند. بهترين آثار علمي، ادبي و تاريخي مانند شاهنامه منصوري، شاهنامه ابوالمؤيد بلخي (سده چهارم هجري)، عجايب البلدان، حدود العالم من المشرق الي المغرب در جغرافيا، ترجمه تفسير طبري كه چند تن از دانشمندان فراهم كرده اند، ترجمه تاريخ طبري از ابوعلي بلعمي، آثار ابوريحان بيروني (440 ق) و ابوعلي سينا (428 ق) در روزگار سامانيان پديد آمدند. دانشمندان برجسته اي مانند محمد زكرياي رازي (313 ق) ابونصر فارابي (339)، ابوريحان بيروني، ابوعلي سينا و بسياري از شاعران بزرگ مانند فردوسي (410/416 ق) در اين روزگار يا متأثر از آن برآمده اند. بزرگترين كتابخانه در آن دوران در بخارا بود كه ابوعلي سينا آن را ديد و گفت كه نظير آن را هرگز نديده است. تأثير اين تحول، نه تنها در آن دوره كه در دوران پس از آن نيز پيدا است. رودكي فرزند چنين روزگاري است. وي در دربار ساماني نفوذي فراوان يافت و به ثروتي افزون دست يافت. نفوذ شعر و موسيقي او در دربار نصربن احمد چندان بود كه داستان بازگشت پادشاه از هرات به بخارا، به خوبي بيانگر آن است. هنگامي كه نصربن احمد ساماني به هرات رفته، ديرگاهي در آن ديار مانده بود، هيچ كس را ياراي آن نبود تا از پادشاه بخواهد كه بخارا بازگردد؛ درباريان از رودكي خواستند تا او اين وظيفه دشوار را بپذيرد. رودكي شعر پر آوازه « بوي جوي موليان آيد همي ـ ياد يار مهربان آيد همي » را سروده است.

درباريان و شاعران، همه او را گرامي مي داشتند و بزرگاني چون ابوالفضل بلعمي و ابوطيب مصعبي صاحب ديوان رسالت، شاعر و فيلسوف. شهيد بلخي (325 ق) و ابوالحسن مرادي شاعر با او دوستي و نزديكي داشتند. گويند كه وي از آغاز نابينا بود، اما با بررسي پروفسور گراسيموف (1970 م) بر جمجمه و استخوانهاي وي آشكار گرديد كه در دوران پيري با فلز گداخته اي چشم او را كور كرده اند، برخي استخوانهايش شكسته بود و در بيش از 80 سالگي درگذشت. رودكي گذشته از نصربن احمد ساماني كسان ديگري مانند امير جعفر بانويه از اميران سيستان، ابوطيب مصعبي، خاندان بلعمي، عدناني، مرادي، ابوالحسن كسايي، عماره مروزي و ماكان كاكي را نيز مدح

كرده است. از آثار او بر مي آيد كه به مذهب اسماعيلي گرايش داشته است؛ شايد يكي از علتهاي كور شدن او در روزگار پيري، همين باشد. با توجه به مقاله كريمسكي، هيچ بعيد به نظر نمي رسد كه پس از خلع امير قرمطي، رودكي را نيز به سبب هواداري از قرمطيان و بي اعتنايي به مذهب رايج زمان كور كرده باشند. آنچه مسلم است زندگي صاحبقران ملك سخن ابوعبدالله جعفر بن محمد رودكي سمرقندي در هاله اي از رمز و راز پوشيده شده است و با اينكه بيش از هزار و صد سال از مرگ او مي گذرد، هنوز معماهاي زندگي او حل نشده و پرده اي ابهام بر روي زندگي پدر شعر فارسي سايه گسترده است. رودكي در پيري با بي اعتنايي دربار روبرو شد و به زادگاهش بازگشت؛ شعرهاي دوران پيري او، سرشار از شكوه روزگار، حسرت از گذشته و بيان ناداري است. رودكي از شاعران بزرگ سبك خراساني است. شعرهاي اندكي از او به يادگار مانده، كه بيشتر به صورت بيتهايي پراكنده از قطعه هاي گوناگون است. سيري در آثار كامل ترين مجموعه عروض فارسي، نخستين بار در شعرهاي رودكي پيدا شد و در همين شعرهاي باقيمانده، 35 وزن گوناگون ديده مي شود. اين شعرها داراي گشادگي زبان و توانايي بيان است. زبان او، گاه از سادگي و رواني به زبان گفتار مي ماند. جمله هاي كوتاه، فعلهاي ساده، تكرار فعلها و برخي از اجزاي جمله مانند زبان محاوره در شعر او پيداست. وجه غالب صور خيال در شعر او، تشبيه است. تخيل او نيرومند است. پيچيدگي در شعر او راه ندارد و شادي گرايي و روح افزايي، خردگرايي، دانش دوستي، بي اعتبار دانستن جهان، لذت جويي و به خوشبختي انديشيدن در شعرهاي او موج مي زند. وي نماينده كامل شعر دوره ساماني و اسلوب شاعري سده چهارم است. تصويرهايش زنده و طبيعت در شعر او جاندار است. پيدايش و مطرح كردن رباعي را به او نسبت مي دهند. رباعي در بنياد، همان ترانه هايي بود كه خنياگران مي خوانده اند و به پهلويات مشهور بوده است؛ رودكي به اقتضاي آوازه خواني به اين نوع شعر بيشتر گرايش داشته، شايد نخستين شاعري باشد كه بيش از ساير گويندگان روزگارش در ساختن آهنگها از آن سود برده باشد. از بيتها، قطعه ها، قصيده ها و غزلهاي اندكي كه از رودكي به يادگار مانده، مي توان به نيكي دريافت كه او در همه فنون شعر استاد بوده است.

معرفي آثار

تعداد شعرهاي رودكي را از صدهزار تا يك ميليون بيت دانسته اند؛ آنچه اكنون مانده، بيش از 1000 بيت نيست كه مجموعه اي از قصيده، مثنوي،قطعه و رباعي را در بر مي گيرد. از ديگر آثارش منظومه كليله و دمنه است كه محمد بلعمي آن را از عربي به فارسي برگرداند و رودكي به خواسته اميرنصر و ابوالفضل بلعمي آن را به نظم فارسي در آورده است (به باور فردوسي در شاهنامه، رودكي به هنگام نظم كليله و دمنه كور بوده است)

اين منظومه مجموعه اي از افسانه ها و حكايتهاي هندي از زبان حيوانات فابل است كه تنها 129 بيت آن باقي مانده است و در بحر رمل مسدس مقصور سرود شده است؛ مثنويهاي ديگري در بحرهاي متقارب، خفيف، هزج مسدس و سريع به رودكي نسبت مي دهند كه بيتهايي پراكنده از آنها به يادگار مانده است. گذشته از آن شعرهايي ديگر از وي در موضوعهاي گوناگون مدحي، غنايي، هجو، وعظ، هزل ، رثاء و چكامه، در دست است. عوفي درباره او مي گويد: " كه چنان ذكي و تيز فهم بود كه در هشت سالگي قرآن تمامت حفظ كرد و قرائت بياموخت و شعر گرفت و معناي دقيق مي گفت، چنانكه خلق بر وي اقبال نمودند و رغبت او زيادت شد و او را آفريدگار تعالي آوازي خوش و صوتي دلكش داده بود. از ابوالعبك بختيار بر بط بياموخت و در آن ماهر شد و آوازه او به اطراف واكناف عالم برسيد و امير نصر بن احمد ساماني كه امير خراسان بود، او را به قربت حضرت خود مخصوص گردانيد و كارش بالا گرفت و ثروت و نعمت او به حد كمال رسيد. زادگاه او قريه بنج از قراء رودك سمرقند است. يعضي او را كور مادر زاد دانسته اند و عقيده برخي بر آن است كه در اواخر عمر نابينا شده است. وفات وي به سال 320 هـجري در زادگاهش قريه بنج اتفاق افتاده و در همان جا به خاك سپرده شده است. رودكي در سرودن انواع شعر مخصوصاً قصيده، مثنوي ، غزل و قطعه مهارت داشته است و از نظر خوشي بيان در تاريخ ادبيات ايران پيش از او شاعري وجود ندارد كه بتواند با وي برابري كند. به واسطه تقرب به امير نصر بن احمد ساماني (301-331) رودكي به دريافت جوائز و صله فراواني از پادشاه ساماني و وزيران و رجال در بارش نائل گرديد و ثروت و مكنتي زياد به دست آورده است چنانكه به گفته نظامي عروضي هنگامي مه به همراهي نصر بن احمد از هرات به بخارا مي رفته، چهار صد شتر بنه او بوده است. علاوه بر دارا بودن مقام ظاهري رفعت پايه سخنوري و شاعري رودكي به اندازه اي است كه از معاصران او شعراي معروفي چون شهيد بلخي و معروفي بلخي او را ستوده اند و از گويندگان بعد از او كساني چون دقيقي، نظامي عروضي، عنصري، فرخي و ناصرخسرو از او به بزرگي ياد كرده اند.

ويژگي سخن

سخنان رودكي در قوت تشبيه و نزديكي معاني به طبيعت و وصف ،كم نظير است و لطافت و متانت و انسجام خاصي در ادبيات وي مشاهده مي شود كه مايه تأثير كلام او در خواننده و شنونده است. از غالب اشعار او روح طرب و شادي و عدم توجه به آنچه مايه اندوه و سستي باشد مشهود است و اين حالت گذشته از اثر محيط زندگي و عصر حيات شاعر نتيجه فراخي عيش و فراغت بال او نيز مي باشد. با وجود آنكه تا يك ميليون و سيصد هزار شعر بنا به گفته رشيدي سمرقندي به رودكي نسبت داده اند تعداد اشعاري كه از او امروزه در دست است به هزار بيت نمي رسد. از نظر صنايع ادبي گرانبهاترين قسمت آثار رودكي مدايح او نيست، بلكه مغازلات اوست كه كاملاً مطابق احساسات آدمي است، شاعر شادي پسند بسيار جالب توجه و شاعر غزلسراي نشاط انگيز، بسيار ظريف و پر از احساسات است. گذشته از مدايح و مضمون هاي شادي پسند و نشاط انگيز در آثار رودكي، انديشه ها و پندهايي آميخته به بدبيني مانند گفتار شهيد بلخي ديده مي شود. شايد اين انديشه ها در نزديكي پيري و هنگامي كه توانگري او بدل به تنگدستي شده نمو كرده باشد، مي توان فرض كرد كه اين حوادث در زندگي رودكي، بسته به سرگذشت نصر دوم بوده است. پس از آنكه امير قرمطي را خلع كردند مقام افتخاري كه رودكي در دربار به آن شاد بود به پايان رسيد. با فرا رسيدن روزهاي فقر و تلخ پيري، ديگر چيزي براي رودكي نمانده بود، جز آنكه بياد روزهاي خوش گذشته و جواني سپري شده بنالد و مويه كند.

نمونه اشعار

زمانه پندي آزاد وار داد مرا ----- زمانه را چو نكو بنگري همه پند است

به روز نيك ِ كسان گفت تا تو غم نخوري ----- بسا كسا كه به روز ِ تو آرزو مند است

زمانه گفت مرا خشم خويش دار نگاه ----- كرا زبان نه به بند است پاي دربند است

***

اندر بلاي سخت

اي آنكه غمگني و سزاواري ----- وندر نهان سرشك همي‌باري

رفت آنكه رفت و آمد آنكه آمد----- بود آنچه بود، خيره چه غم داري؟

هموار كرد خواهي گيتي را؟----- گيتي‌ست، كي پذيرد همواري؟

مستي نكن كه او نشنود مستي ----- رازي مكن كه نشنود او زاري

شو، تا قيـامت آيـد زاري كن! ----- كي رفته را به زاري باز آري؟

آزار بيـش بيـني زيـن گردون ----- گر تو به هر بهانه بيـازاري

گوئي گماشته است بلائي او ----- بر هر كه تو بر او دل بگماري

ابري پديدني و كسوفي ني ----- بگرفت ماه و گشت جهان تاري

فرمان كني و يا نكني ترسم ----- بر خويشتن ظفر ندهي باري

اندر بلاي سخت پديـد آيد ----- فضل و بزرگمردي و سالاري

***

كليله و دمنه رودكي

مهمترين كار رودكي به نظم در آوردن كليله و دمنه است، متاسفانه اين اثر گرانبها مانند ساير آثار و مثنويهاي رودكي گم شده است و از آن جز ابياتي پراكنده در دست نيست. از ادبيات پراكنده اي كه از منظومه كليله و دمنه و ساير مثنويهاي رودكي باقي مانده است مي توان فهميند كه صاحبقران ملك سخن لقبي برازنده او بوده است. در شعر او قوه تخيل، قدرت بيان، استحكام و انسجام كلام همه با هم جمع است و بهمين دليل در دربار سامانيان، قدر و مرتبه اي داشت كه شاعران بعد از او هميشه آرزوي روزگار او را داشتند.